Bijlage 11 Specificatie Ontwikkelingen & Besparingen 2024-2027

Specificatie ontwikkelingen en besparingen 2024-2027

Na het opstellen van de kadernota is er sprake geweest van nieuwe ontwikkelingen en hebben we kansen op besparingen in beeld gebracht. In onderstaande tabel worden deze afwijkingen (bij posten groter dan 100 duizend, zowel nadelig als voordelig) toegelicht. Per begrotingsprogramma leest u eerst de ontwikkelingen na kadernota en vervolgens de kansen op besparingen die worden voorgesteld om tot een sluitend meerjarenperspectief voor 2024 en 2025 te komen.

Tabel: specificatie nieuwe ontwikkelingen en besparingen

Toelichting overige ontwikkelingen groter dan € 100 duizend op hoofdlijnen:

1. Samenleving (sociaal domein):

• 1a   BUIG – uitgaven

De overschrijding van € 771 k op de BUIG wordt veroorzaakt door de verhoging van de uitkeringen per januari 2023 en de stijging van het Wettelijk Minimum Loon (WML). Ook de Loonkostensubsidie stijgt wanneer het WML stijgt.

• 1b   Indexatie Wmo – Specifiek

In verband met het continueren van zorg is er regionaal een opslag vastgesteld voor bepaalde zorgproducten. De financiële impact is ingeschat op € 150k.

• 1c   Personeelskosten

In zomer 2022 heeft adviesbureau Berenschot een benchmark onderzoek uitgevoerd op vraag van onze gemeente of de huidige formatie binnen afdeling Samenleving van de  gemeente voor de teams: Beleid, Toegang Jeugd en Toegang Wmo in grote lijnen overeenkomt met die van vergelijkbare gemeenten. Daaruit blijkt dat de vaste formatie / budget aanzienlijk lager is dan in referentiegemeenten. Op dit moment wordt deze extra minimale personeelsbehoefte met inhuur ingevuld en is het financiële effect hiervan € 600 k. In de Begroting 2024 is deze aanpassing structureel doorgezet waarmee de inhuur beperkt wordt.

• 1d   Individuele Studietoelage

Door een toename van het aantal aanvragen (verdriedubbeling op dit moment) in combinatie met gewijzigde wetgeving (o.a. hogere toeslag) is het budget verhoogd met € 100k.

• 1e   Jeugdzorg (ZiN + Pgb)

In de periodieke rapportage jeugdzorg Rheden constateren we een toename van het aantal cliënten met jeugdhulp van 6% ten opzichte van vorig jaar. We zien eveneens een toename van inzet zwaardere zorgvormen. Daarbij hebben we ook te maken met de ontwikkeling naar kleinschaligere verblijfslocaties. Dat alles resulteert in een toename van de kosten ZiN (€ 1.515). De verminderde inzet van Pgb resulteert in een afname van het budget (€ 125k).

Er is een taakstellende besparing van structureel € 1.500 k vastgesteld voor de zorgkosten Maatwerk 18- ( = Jeugdzorg) en Maatwerk 18+ ( = Wmo). Deze besparing is voorlopig voor 50% toebedeeld aan Jeugdzorg. De komende tijd moet de invulling hiervan in concrete maatregelen in beeld worden gebracht en de uitvoering in gang gezet. De voorstellen hiervoor worden onderdeel van de uitwerking van het Koersdocument Sociaal Domein.

• 1f   Wmo (ZiN + Pgb)

Door een toename van het aantal cliënten dat recht heeft op een Wmo voorziening, zijn de kosten voor ZIN hoger gebudgetteerd (€500 k). De mindere inzet van Pgb resulteert in een lager budget (€ 200 k).

Er is een taakstellende besparing van structureel € 1.500 k vastgesteld voor de zorgkosten Maatwerk 18- ( = Jeugdzorg) en Maatwerk 18+ ( = Wmo). Deze besparing is voorlopig voor 50% toebedeeld aan Wmo. De komende tijd moet de invulling hiervan in concrete maatregelen in beeld worden gebracht en de uitvoering in gang gezet. De voorstellen hiervoor worden onderdeel van de uitwerking van het Koersdocument Sociaal Domein.

• 1g   Bijzondere Bijstand

We hebben te maken met een stijging van de gemiddeld uitgaven per cliënt, die nauw verband houdt met een stijging van de algemene bijstand.

• 1h   BUIG – inkomsten

Per 1 januari 2023 is het wettelijk minimumloon (WML) met 10,15% verhoogd. Bij de vaststelling van het definitieve budget 2023 in september van dit jaar zal de WML-verhoging in het macrobudget verwerkt worden. Indicatief gaat het voor de gemeente Rheden om een verhoging van € 1,5 mln. Vooruitlopend op de definitieve vaststelling wordt deze verhoging nu al meegenomen in deze begroting. Daarnaast is er nog een aanpassing aangekondigd van een extra budget voor de taakstelling statushouders. Deze is ook begrepen in de genoemde € 1,5 mln.

• 1i   Brug tussen bijstand en werk

Ter uitvoering van de motie “De brug tussen bijstand en werk, op weg naar waarderende participatie” doen we een voorstel voor het verstrekken van een uitstroompremie aan degenen in de bijstand die parttime werk vinden (en in de bijstand blijven) ofwel uitstromen uit de bijstand in verband met werk. Nadere toelichting is gegeven in een raadsinformatiebrief. In de Kadernota 2024 was vooruitlopend hierop al een post opgenomen. In deze Begroting is de post en budget vervallen.

• 1j   Energiekosten  - Sport in Rheden

Voor elektriciteit is het budget in de Kadernota 2024 opgehoogd met € 153 k), voor gas is de verhoging € 226 k. Deze aanpassingen maken nu deel uit van de mutatie van de energielasten die is opgenomen bij programma 3.

• 1k   Wijziging Brede Regeling Combinatiefuncties

De bestaande Brede Regeling Combinatiefuncties is gewijzigd van een decentralisatie-uitkering naar een specifieke uitkering (SPUK). We ontvangen het geld niet meer via het gemeentefonds, maar via een specifieke uitkering.

• 1l   Innovatiebudget

Vanaf 2015 is er als onderdeel van de drie decentralisatie van het sociaal domein innovatiebudget bij de gemeente opgenomen. Het budget is eerder al gehalveerd en kan nu geheel vrijvallen.

• 1m   LVB

In de samenwerkingsafspraken tussen de tien gemeenten in de regio Centraal-Gelderland over Beschermd Wonen is afgesproken dat de LVB middelen niet meer worden overgedragen. Hiermee kan dit budget (€ 213 k per jaar) vrijvallen.

• 1n   Beschermd wonen – Secundaire kosten

In het “Voorstel Financiële afspraken BW”, waarmee zoals eerder vermeld nog wel alle colleges van de regiogemeenten moeten instemmen, is ook een compensatie vastgesteld voor secundaire kosten voor de jaren 2022, 2023 en 2024. Het gaat hierbij om kosten op het gebied van bijstand, re-integratie, Gelrepas en zorg gemaakt voor inwoners opgenomen in BW-locaties. Voor deze Begroting kiezen we als uitgangspunt dat de toegezegde compensatie voor 2022 en 2023 kan worden gereserveerd (omdat de kosten nog uit reguliere budgetten zijn te dekken) en in 2024 mogen vrijvallen.

• 1o   OCO – Koploper

Voor Onafhankelijke Cliënt Ondersteuning is een eenmalige Rijksbijdrage ontvangen omdat Rheden een van de Koploper-gemeenten is op dit terrein. Naar inschatting is een groot deel van deze middelen niet nodig omdat de lasten van OCO uit reguliere budgetten kan worden gedekt. Dit eenmalige voordeel van € 200 k kan in 2024 en 2025 vrijvallen.

• 1p   OCO  - Geheugen

Voor Onafhankelijke Cliënt Ondersteuning worden subsidies verstrekt. Naar verwachting resulteert de afwikkeling van 2023 met de subsidieontvanger(s) in een eenmalig voordeel van € 130 k, een bedrag dat in 2025 mag vrijvallen.

• 1q   Inzet OAB/GALA

Voor het Onderwijs Achterstandenbeleid bestaat een SPUK-regeling. Daarnaast is er een Brede SPUK-regeling voor alle gemeenten beschikbaar gesteld voor sport en bewegen, gezondheidsbevordering, cultuurparticipatie en de sociale basis (GALA).

De SPUK-regelgeving geeft aan welke lasten uit de SPUK mogen worden gedekt. Binnen de gemeente wordt komende tijd onderzocht welke kosten, die nu nog uit reguliere budgetten worden gedekt, onder de genoemde regelingen  kunnen worden gebracht. Vooruitlopend op de resultaten van het onderzoek wordt een incidenteel voordeel in de begroting verwerkt voor het jaar 2025.

• 1r   ESF

Volgens de einddeclaratie van het project ESF REACT-EU zal de gemeente Rheden vanuit het Europees Sociaal Fonds (ESF) een subsidie ontvangen van indicatief € 946 k.

Een deel van de toegezegde middelen zijn reeds bestemd. Voor het deel dat nog niet is bestemd (€ 330 k) word voorgesteld dit in 2024 en 2025 in twee gelijke delen te laten vrijvallen.

• 1s   Indexering zorgkosten

De budgetten voor Huishoudelijke Verzorging, Dagelijkse ondersteuning, Hulpmiddelen, Wmo  en Jeugdzorg zijn in de Kadernota 2024 verhoogd met 7,27 %. Dit percentage was een inschatting door NZA (Nederlandse Zorg Autoriteit) en zou bij het opstellen van de programmabegroting 2024 worden aangepast conform het voorstel van de MGR voor de aanpassing van de tarieven 2024. Het voorstel van de MGR, dat nog niet is vastgesteld, komt lager uit en resulteert tot een voorlopige  bijstelling van structureel € 450 k. Van belang is het te vermelden dat er voor een groot aantal producten nog tariefonderzoeken lopen waardoor uiteindelijk de zorgproducten mogelijk duurder worden dan nu ingeschat. Deze onderzoeken worden in het najaar afgerond.

• 1t   Reserve Hervormingsagenda jeugdstelsel

In de Kadernota 2024 is een nieuw te vormen reserve “Bestemmingsreserve hervormingsagenda Jeugdstelsel” voorgesteld. Hiermee kunnen eventuele nadelige financiële effecten van de hervormingsagenda worden opgevangen. De in de Kadernota 2024 opgenomen dotaties in 2024 en 2025 worden gehalveerd in de Begroting 2024.

De komende tijd zal de invulling van de Hervormingsagenda in concrete maatregelen in beeld worden gebracht en bijbehorende financiële implicaties, zowel aan de lastenkant als aan de batenkant (Gemeentefonds). Hierbij hebben we als gemeente nauw overleg met de regiogemeenten.

2. Leefomgeving (fysiek domein):

• 2a   Landschap
  Het behouden, herstellen en versterken van ons unieke landschap en biodiversiteit vraagt voortdurende inzet van vele partijen. Actueel is de stikstofproblematiek, die ook in onze gemeente en voor veel van onze agrariërs speelt. Wij ondersteunen de verandering in de landbouw naar natuur-inclusief boeren. We maken werk van een rijk en verbonden landschap. Gezien de grote opgave en ontwikkelingen in het landelijk gebied willen we hierin investeren, o.a. via een meer programmatische aanpak. In de omgevingsagenda en omgevingsvisie werken we dit nader uit. Omdat de huidige ontwikkeling nu om actie vraagt, zetten wij in op een investering voor deze opgave.
  
• 2b   Stelpost Energietransitie

Dit betreft de verwachte Rijks financiering voor de opgave van de energietransitie. De spelregels van het Rijk voor het beschikbaar stellen zijn nog niet voor alle delen definitief bekent. Op basis van de door het Rijk genoemde macro bedragen en de grote aandacht voor dit thema hebben wij de verwachting dat de komende jaren extra (Rijks)middelen beschikbaar worden gesteld. Hierbij is het risico aanwezig dat dit deels mogelijk niet beschikbaar komt. De omvang van het risico dat niet beschikbaar komt schatten wij nu in op € 230k. De verdere aanwijzing moet plaatsvinden op grond van de nieuwe energiewet. Uiteraard speelt hierbij ook de uitkomst van de landelijke verkiezingen een rol.  

• 2c   Aanpassen structureel budget structuurvisies/bestemmingsplannen (thema Omgevingsbeleid)

Voor komende jaren is structureel € 288.000 opgenomen voor structuurvisies/bestemmingsplannen. Gezien de bestedingen van afgelopen jaren verwachten wij dat het reëel is om dit bedrag naar beneden bij te stellen. Tegelijkertijd verwachten we aankomende jaren bij de invoering van de omgevingswet nog de nodige "kinderziekten". Bijvoorbeeld bij het toewerken naar het nieuwe omgevingsplan. Dit samen maakt dat wij voor structuurvisies en omgevingsplannen vanaf 2024 structureel € 175k begroten. Daarmee wordt een bezuiniging van € 113k gerealiseerd. Nadat we twee jaar ervaring hebben met de nieuwe omgevingswet zullen we dit budget opnieuw bezien.

• 2d   Stelpost implementatie Omgevingswet

Het Rijk is ‘onduidelijker’ voor de jaren daarna. BZK en VNG doen op dit moment onderzoek naar de toekomstige baten en lasten van de invoering van de omgevingswet. Wij verwachten dat ondanks eerder gedane toezeggingen door het Rijk het werken met de nieuwe omgevingswet door gemeenten niet structureel kostendekkend kan plaatsvinden. De ontwikkelingen hiervan nemen wij mee bij het opstellen van de begroting 2025 en verder.

• 2e   Inzet reserve wegen (dekking kap.lst.)

Aan de reserve wegen wordt jaarlijks € 800k toegevoegd. Deze reserve wegen is onder andere bestemd voor dekking van (toekomstige) kapitaallasten van investeringen wegen. De onttrekking ad € 521k betreft de geraamde kapitaallasten van investeringen wegen volgens het MIP 2024-2027.

3 Bestuur en organisatie (incl. overhead):

• 3a   Burgerakkoord

Uitvoering van de duurzaamheidsagenda m.b.t. de Klimaatopgave Burgerakkoord door een onafhankelijk burgerberaad.

• 3b   Connectie correctie op 1e berap

De geschatte kosten voor prijsontwikkelingen die de Connectie heeft doorbelast aan de regio vallen lager uit dan begroot.

• 3c   Vastgoed onderhoud, huren en pachten

In 2023 heeft een actualisatie van de meer jaren onderhoudsplannen van ons vastgoed plaatsgevonden. Hierin zien we dat de onderhoudskosten over alle onderhoudsposten voor de gehele portefeuille gestegen zijn. Een deel van de onderhoudskosten, klein onderhoud (storingen, vandalisme etc.) en de kosten van inspecties, keuringen en andere wettelijke verplichtingen, worden uit de exploitatielasten betaald. Deze kosten zijn aanzienlijk gestegen, hiervoor wordt een bijstelling van 173k gevraagd.

• 3d   Dekking exploitatie huisvesting 2024

Dit betreft een onttrekking van de reserve gemeentehuis voor de dekking van huisvestingslasten in 2024 (conform dekkingsplan nieuw gemeentehuis).

• 3e   Aanpassing Algemene Uitkering

Bijstelling van de opbrengsten Algemene Uitkering. Betreft o.a. een stijging van het aantal inwoners met 250 i.v.m. met de huisvesting van de Oekraïners in 2024 en 2025. Daarnaast bijstelling van overige maatstaven en verwerking van dalende effecten septembercirculaire in 2027.

• 3f   Energielasten

Op basis van de huidige energiekosten is er een schatting gemaakt van de kosten voor 2024 en 2025. Dit betreft meerkosten voor gas en elektra voor alle locaties (€ 800 duizend). De hogere energiekosten voor de opvanglocaties Oekraïners hebben we buiten beschouwing gelaten. Deze worden vergoed door het Rijk. Daarbij verwachten we via de septembercirculaire een compensatie voor de stijging in energielasten (€ 300 duizend).

• 3g   Ontwikkeling rentelasten

Hogere rentelasten als gevolg van gestegen rente op de geld- en kapitaalmarkt. Een aantal leningen is in 2023 verlengd tegen een hoger rentepercentage. Verder is er een nieuwe lening van € 10 miljoen afgesloten voor de bouw van het gemeentehuis.

• 3h   Taakstelling Gemeenschappelijke Regelingen

Betreft een verlaging van de gemeentelijke bijdrage aan Gemeenschappelijke Regelingen door bijstelling van ambities.

• 3i   Inzet stelpost raadswensen
  Het college stelt voor om de stelpost raadswensen volledig in te zetten voor Burgerberaad, burgerparticipatie, Blijfwijk en Woningbouwversnelling en om de financiële positie te versterken. Deze stelpost was voor een periode van 4 jaar bedoeld, deze is na 2026 verstreken.
  
• 3j   Aanpassing OZB naar 9%

Voor het realiseren van alle ambities en het verbeteren van de financiële situatie wordt voorgesteld om de OZB, exclusief de inflatiecorrectie, met 9% te verhogen.

• 3k   OZB inflatiecorrectie

Conform de uitgangspunten zoals verwoord in de kadernota wordt de OZB met het inflatiepercentage (3%) verhoogd.

Tot slot
De financiële effecten van deze ontwikkelingen zijn vertaald in de begroting. De (resterende) risico's leest u terug binnen de individuele programma's, de paragrafen en in de risicoparagraaf van deze begroting.